سرطان پوست

سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است. آگاهی بیشتر در مورد این سرطان می‌تواند باعث تشخیص زودهنگام آن شده و احتمال کنترل و درمان آن را بیشتر می‌سازد. لازم است با مشاهده‌ی علائم این بیماری در بدن، ضمن حفظ خونسردی، جهت بررسی علائم مربوطه به پزشک متخصص مراجعه شود.

انواع سرطان پوست

سرطان پوست به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• سرطان سلول پایه‌ای (Basal cell carcinoma)
• کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma)
• ملانوما یا تومور با منشأ سلول‌های ملانین‌دار (Melanoma)
• سرطان پوست غیر ملانومی (Non-melanoma skin cancer)

علل سرطان پوست

جهش در DNA سلول‌های پوست باعث می‌شود رشد سلول‌های پوست ار کنترل خارج شده و توده‌ی سلول‌های سرطانی در پوست تشکیل گردد. سرطان پوست در لایه‌‌ی فوقانی پوست در بخشی به نام اپیدرم ایجاد می‌شود. اپیدرم‌ها لایه‌های نازکی هستند که پوششی محافظتی با استفاده از سلول‌های پوستی ایجاد می‌کنند. اپیدرم‌ها شامل سه نوع سلول اصلی هستند:

• سلول‌های سنگفرشیکه درست زیر سطح خارجی پوست قرار داشته و به‌عنوان پوشش داخلی پوست عمل می‌کنند.
• سلول‌های پایه‌ای وظیفه‌ی ایجاد سلول‌های پوستی جدید را بعهده دارند و زیر سلول‌های سنگفرشی قرار گرفته‌اند.
• ملانوسیت‌ها ملانین تولید می‌کنند که این ماده به پوست رنگ طبیعی می‌بخشد. ملانوسیت‌ها در تحتانی‌ترین بخش اپیدرم‌ها واقع‌شده‌اند. با قرار گرفتن شخص در مقابل نور آفتاب، ملانوسیت‌ها، برای محافظت بیشتر از لایه‌های زیرین پوست، ملانین بیشتری تولید می‌کنند.

قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی فرابنفش (طبیعی و/یا مصنوعی) و مواد سمی از جمله مهم‌ترین عوامل ایجاد رایج‌ترین انواع سرطان پوست هستند. عواملی دیگری نظیر قرار گرفتن طولانی‌ مدت در معرض برخی مواد شیمیایی نیز می‌تواند منجر به ایجاد سرطان پوست گردد.

عوامل خطر سرطان پوست

برخی از عوامل و فاکتورها باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پوست می‌گردند:

• سابقه‌ی خانوادگی سرطان پوست
• قرارگرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی مانند آرسنیک، رادیوم، کریوزوت و …
• قرارگرفتن در معرض تشعشعات برای درمان آکنه، اگزما و …
• قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ماورابنفش مصنوعی
• زندگی و کار در معرض آفتاب
• سابقه‌ی آفتاب‌سوختگی شدید
• داشتن خال‌های متعدد بزرگ و نامتقارن
• داشتن پوست روشن
• داشتن موها بلوند یا قرمز به‌صورت طبیعی
• داشتن چشمانی به رنگ‌های سبز یا آبی به‌صورت طبیعی
• رشد پوست پیش‌سرطانی
• سابقه‌ی شخصی ابتلا به سرطان پوست
• سیستم ایمنی ضعیف به‌عنوان مثال به‌سبب ویروسHIV
• داشتن عمل جراحی پیوند عضو
• استفاده از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی

علائم انواع سرطان پوست

سرطان پوست دارای علائم مختلفی است، تعدادی نشانه کلی برای انواع سرطان پوست ارائه می‌گردد اما، این علائم در مورد همه بیماران مشابه نبوده و ممکن است این بیماری با علائم مختلفی بروز کند.

لازم به ذکر است وجود این علائم در بدن شما به ‌معنای ابتلای شما به سرطان پوست نیست، اما هرگز این سخن را به معنی مهم نبودن این علائم تعبیر نکرده و با مشاهده‌ی آن‌ها هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

علائم سرطان سلول پایه‌ای

شایع‌ترین نوع سرطان پوست سرطان سلول پایه‌ای (BCC) است. حدود ۹۰ درصد از مبتلایان به سرطان‌های پوست، مبتلا به سرطان سلول پایه‌ای می‌باشند. سلول‌های سرطانی در این نوع سرطان، به آهستگی رشد کرده و اغلب در بخش‌هایی از بدن ایجاد می‌شود که در معرض تابش نور آفتاب قرار دارد؛ به عنوان مثال در نواحی سر و گردن.

هر چند مطابق آمارهای غیررسمی، حدود۹۰ درصد سرطان‌های پوست با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در ارتباط هستند.، اما

قرار گرفتن در معرض تابش برخی تشعشات و مواد سمی نیز می‌تواند باعث بروز این نوع سرطان پوست شود.

• اسکار یا نوعی جای زخم مسطح، به‌رنگ قهوه‌ای و به‌شکل گوشتی
• زخم دارای خون‌ریزی و پوسته‌پوسته‌ مانند، که مکرراً ایجاد شده و مجدداً بهبود می‌یابد
• نوعی برآمدگی مروارید مانند یا مومی‌شکل روی پوست

علائم کارسینوم سلول سنگفرشی

کارسینوم سلول سنگفرشی همانند سرطان سلول‌های پایه‌ای، بیشتر در قسمت‌هایی از بدن ایجاد می‌شود که در معرض نور آفتاب قرار دارد. افراد دارای پوست تیره‌ در نواحی‌ای از بدن که در معرض نور آفتاب نیست نیز دچار این نوع سرطان پوست می‌شوند.

• ظهور برآمدگی سفت و قرمزرنگ
• وجود ضایعه‌ی پوستی ضخیم و دارای سطح فلس‌مانند

علائم ملانوما

ملانوما می‌تواند در تمامی قسمت‌های بدن، حتی نواحی‌ای که در معرض تابش نور آفتاب قرار نمی‌گیرند، هم ایجاد شود. ملانوما هم در بخش‌های سالم پوست و هم در نواحی‌ای که دارای خال هستند، امکان بروز دارد.

تمامی افراد با هر رنگ پوستی در معرض ابتلا به ملانوما هستند. در کسانی که پوست تیره‌تری دارند، این سرطان بیشتر در نواحی کف دست‌ها، کف پاها، زیر ناخن‌های دست و زیر ناخن‌ها پا مشاهده می‌شود.

ملانوما در اغلب موارد شامل نشانه‌های زیر است:

• خالی که اندازه و یا رنگ آن تغییر کرده و یا دارای خونریزی است.
• وجود ضایعه‌ی کوچکی روی پوست، که حاشیه و مرز منظمی نداشته و ممکن است به رنگ‌های صورتی، قرمز، سفید، آبی یا آبی‌تیره باشد.
• وجود ضایعه‌ای روی پوست که دارای خارش یا سوزش است.
• وجود ضایعه‌ای تیره‌رنگ روی کف دست‌ها، کف پاها، ناخن‌های دست، ناخن‌های پا، غشای مخاطی در دهان، بینی، واژن یا مقعد.

قانون ABCDE

مهم‌ترین تغییراتی که می‌تواند نشانه‌ی سرطانی شدن یک خال باشد، با ABCDE بیان می‌شوند که به طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم:

• A (Asymmetry): شکل خال نامنظم و غیر معمولی باشد.
• B (Border): مرز یا لبه‌های خال، نامشخص، محو و نامنظم باشد.
• C (Color): خال تغییر رنگ دهد یا رنگ‌های مختلفی در آن دیده شود.
• D (Diameter): اگر قطر خال از پاک کن کوچکی که روی مداد قرار دارد (۶ میلی متر) بزرگتر باشد، مشکوک است.
•  E (Evolution):  اگر اندازه، شکل یا رنگ خال تغییر یابد. (این نشانه مهمترین علامت ملانوما است.)

سرطان پوست غیر ملانومی

سرطان پوست غیرملانومی در درجات مختلف علائم گوناگونی خواهد داشت. البته این موضوع در مورد انواع دیگر سرطان پوست نیز صادق است و هرکدام از آن‌ها در مراحل مختلف و ضمن پیشرفت، نشانه‌های گوناگونی را از خود بروز خواهند داد.

تشخیص سرطان پوست

نخستین اقدام برای تشخیص سرطان پوست بررسی شخصی فرد به صورت منظم است. با مشاهده یکی از علائم در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کرده تا علت ایجاد آن علائم مشخص شود. شکل، اندازه، رنگ، پوسته‌های خشک و احتمالاً خونریزی ناحیه‌ی مشکوک مورد بررسی قرار خواهد گرفت. چنانچه علت ایجاد این علائم، سرطان پوست تشخیص داده شود، حتی اگر این احتمال پایین باشد، بیوپسی انجام خواهد شد. در آزمایش بیوپسی که آزمایشی ساده و ایمن است، قسمتی از ناحیه‌ی مشکوک به سرطان پوست، برای آزمایش برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

درصورت مثبت بودن نتیجه‌ی بیوپسی، آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص قطعی سرطان انجام خواهند پذیرفت. این آزمایشات علاوه بر کمک به تشخیص قطعی‌تر این بیماری، میزان پیشرفت سرطان و نوع آن را نیز مشخص می‌کنند.

پیشگیری از سرطان پوست

موارد ذیل می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست مؤثر واقع گردند:

• خودداری از قرارگرفتن در معرض نور آفتاب در ساعات میانی روز: برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست بهتر است حتی در هوای ابری و در فصل زمستان نیز در ساعات میانی روز در معرض نور آفتاب قرار نگیرید.
• استفاده از کرم ضدآفتاب: استفاده از کرم ضدآفتاب باSPF  متناسب با منطقه‌ی محل زندگی‌تان هر دو ساعت یک بار تکرار آن، می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست دارد.
• پوشیدن البسه مناسب: با توجه به اینکه کرم‌های ضدآفتاب نمی‌توانند به‌طور کامل بدن را در برابر اشعه‌ی فرابنفش خورشید محافظت کنند، بهتر است با پوشیدن البسه مناسب نظیر بلوز آستین‌بلند، کلاه و لباس‌هایی که پاها را به‌طور کامل پوشش می‌دهند محافظت بیشتری در برابر آفتاب به عمل آورید.
• خود را در معرض تابش نور فرابنفش مصنوعی قرار ندهید: تاباندن اشعه‌ی فرابنفش به پوست، خطر ابتلا به سرطان پوست را به‌شدت افزایش می‌دهد.
• آگاهی از داروهای حساس‌کننده به نور: استعمال برخی از داروها، نظیر بعضی از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند باعث افزایش حساسیت پوست به نور آفتاب شود. اطلاع از این موضوع و مشاوره با پرشک می‌تواند به شما کمک کند تا با انجام اقدمات احتیاطی بیشتر، مانع از ابتلا به سرطان پوست بر اثر این عامل شوید.
• جدی گرفتن تغییرات غیرطبیعی در پوست : لازم است هرگونه تغییر غیرطبیعی در پوست با پزشک در میان گذاشته شود. غفلت در بررسی منظم تمامی نواحی پوست بدن، می‌تواند درصورت ابتلا به سرطان پوست، باعث بروز مخاطراتی جدی و خطرناک شود.

درمان سرطان پوست

درمان قطعی سرطان پوست به این بستگی دارد که بیماری تا چه مرحله‌ای پیش رفته باشد. انواع روش‌های درمانی سرطان پوست به شرح زیر است:

1. جراحی

الف. جراحی میکروسکوپی (Mohs Surgery ): جراح با تیغ کوچک مخصوص جراحی (اسکالپل) تومور و لایه‌ی نازکی از بافت اطراف آن را بر می‌دارد.

ب. جراحی برداشتن پوست: جراح، توده‌ی سرطانی و مقدار مشخصی از پوست سالم اطراف آن را برمی‌دارد تا مطمئن شود بافت سرطانی به طور کامل خارج شده است.

ج. الکترو جراحی: تومور و نواحی اطراف آن با استفاده از گرما، سوزانده می‌شود.

د. جراحی با روش کرایو: در این روش تومور را منجمد می‌کنند. گاهی لازم است این روش چند بار تکرار شود.

2. ایمنی درمانی/ شیمی درمانیِ موضعی:

گاهی برای درمان بعضی از انواع خاص سرطان‌های پوست یا ضایعات پیش سرطانی از این روش استفاده می‌شود.

3. پرتو درمانی:

این روش زمانی توصیه می‌شود که خطر بازگشت سرطان یا گسترش آن به اندام‌های داخلی بدن وجود داشته باشد. همچنین در مواردی که دسترسی جراح به توده‌های سرطانی سخت است و یا در بیمارانی که امکان انجام عمل جراحی برایشان ممکن نیست از این روش استفاده می‌شود.

4. شیمی درمانی:

اگر سرطان از پوست به بافت‌های اطراف آن یا اندام های دیگر بدن رسیده باشد، برای درمان آن از این روش استفاده می‌شود.